“Xaqanı Şirvani üçün roman yazdım, sonra poema yazmaq da düşündüm və 4 ildən sonra poemanı da ərsəyə gətirdim.”Şuşa mənim şah anam” adlı kitabımda dərc olundu.
Bu zaman kiçik bir hekayə yazmaq da istədim.Axı Xəqaninin həyat və yaradıcılığına məftun bir yazıçıyam.
Xaqani Şirvani, XII əsrin böyük Azərbaycan şairi və filosofu olub, lakin o, daha çox qəzəl, qəsidə, və fəlsəfi şeirləri ilə tanınır. Xaqaninin roman kimi bilinən əsərləri yoxdur, çünki onun dövründə roman janrı hələ yaranmamışdı.
Gözyaşları və Zamanın Səssizliyi
İbnə Xəqan, gənc şair, Şirvanın geniş düzənliklərində itirilmişdi. Onun qəlbi bir tərəfdən dünya malından və şan-şöhrətdən qaçmağa çalışırdı, digər tərəfdən isə, onun daxilində bir səslənmə var idi – həyatın mənasını, həqiqəti tapmaq arzusu. Qələmi ilə dünyaya meydan oxusa da, öz daxili ziddiyyətləri ilə baş-başa qalmışdı. Zaman keçdikcə, İbnə Xəqan özünü dünya ilə dil tapa bilməyən bir yolçu kimi hisss edirdi.
Bu yolun sonunda, bir qoca derviş onun qarşısına çıxmış və ona belə bir sual vermişdi: “Həyatın səndən istədiyi nədir, gənc şair? Sən bu dünyaya nə verməyə gəldin?”
İbnə Xəqan susmuşdu. O, bu sualın cavabını tapmağa çalışarkən, gözləri günəşin batışını izləyirdi.
Zamanın Səssiz Qapısı günləri bir-birinə calayırdı.
Günlər keçirdi. İbnə Xəqan Şirvanın qaranlıq və dərin dağ yollarında irəliləyirdi. Onun addımları əvvəlki kimi inamlı deyildi, çünki qəlbində daşıdığı suallar artıq çox ağır gəlirdi. Hər gecə, dağların kölgəsində ulduzlara baxıb düşünərdi: “Mən kiməm? Mənim yolum nədir?”
Bir axşam, o, böyük bir mağaranın önündə dayandı. Mağaranın girişində heç bir işarə yox idi, lakin içəridən qəribə bir sükut axırdı – dərin, sakit və sanki əsrlərdir toxunulmamış bir sükut…
İbnə Xəqan tərəddüd etmədən içəriyə daxil oldu. Mağaranın divarlarında əski zamanlardan qalan rəsmlər, qədim yazılar vardı. Hər bir yazı ona tanış gəlirdi, çünki bunlar əcdadlarının həqiqəti axtaran şairlərin simvolları idi.
Mağaranın ortasında, qədim bir qapı diqqətini çəkdi. Qapının üstündə bu sözlər yazılmışdı:
“Zamanın sükutu ilə açılan qapı, yalnız öz qəlbinə güvənənə açılar.”
İbnə Xəqan bir anlıq duruxdu. Zamanın sükutu ilə açılan qapı nə demək idi? O, qapının üzərindəki yazını diqqətlə oxuduqca başa düşdü ki, bu qapı keçmişdən gələn ağırlıqları, dünya boyunduruqlarını ataraq açılacaq. O, öz qəlbinin dərinliklərinə enməli, oradakı həqiqəti tapmalı idi.
Dərin bir nəfəs alaraq qapıya toxundu. Heç bir səs çıxmadı, heç bir dəyişiklik baş vermədi. Qapı bağlı idi, lakin İbnə Xəqan artıq cavabın sükutda olduğuna inanmağa başlamışdı. O, qapının qarşısında diz çökdü və ürəyində təkrar etdi:
“Ey Zaman, ey dünya, mənə öz həqiqətini aç!”
Birdən-birə mağara işıqlandı, lakin bu işıq günəşin və ya ayın deyil, İbnə Xəqanın öz daxili dünyasından gəlirdi. O an anladı ki, həqiqət heç vaxt kənarda olmamışdı – həqiqət həmişə öz daxilində gizlənmişfi. Qapı yavaş-yavaş açılmağa başladı.
Qapının arxasında isə nə dünya zənginlikləri, nə də vədlər vardı. Yalnız böyük bir güzgü… Və o güzgüdə İbnə Xəqan özünü gördü – lakin özünü tamamilə fərqli bir şəkildə: daha yaşlı, daha dərin düşüncəli, lakin yenə də özündə bir uşaq məsumiyyəti ilə dolu.
Güzgüdəki şəkil danışmağa başladı:
“Sən bu dünyaya cavablar axtarmaq üçün gəldin, lakin özündə olan cavabları heç vaxt görmədin. İndi isə öz varlığının əsl həqiqətini görmə zamanıdır. Keçmişin ağrıları, dünyanın yükü səndən alınacaq, əgər sən bu yükdən qurtulmağa hazırsan.”
İbnə Xəqan hələ də baş verənləri dərk etməyə çalışırdı, lakin o, güzgüdəki öz mənliyinə baxıb bir şeyi başa düşdü: Dünyanın ziddiyyətləri və mübarizələri, həqiqi mənliyə aparan yolun bir hissəsi idi. Həyatın məqsədi cavabları tapmaq deyil, bu cavabları öz içində yaratmaq idi.
Güzgü birdən-birə yox oldu və İbnə Xəqan özünü yenidən dağların arasında tək-tənha tapdı. Amma bu dəfə onun qəlbində bir yüngüllük, bir sülh vardı. O artıq bilirdi ki, zamanın səssizliyi ilə öz mənliyini tapmaq mümkündür.
Sona Abbasəliqızı
Prezident mükafatçısı
Yazıçı AYB,AJB-nin üzvü
