BİR KURUŞA SATAR
Dost görünüp yanında, arkandan düşman olur.
Dostluğu bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
Yaptığı iyiliğe, bin kere pişman olur.
İnsanı bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
Kimin derdine yanmış, kim için ağlamışlar.
Mazlumları kandırıp yürekler dağlamışlar.
İnsanların sırtından, menfaat sağlamışlar.
Milleti bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR..
Niyetleri hep kötü, mayalarıysa bozuk.
Kimseyi ayırmadan, atıyorlar hep kazık.
Vicdanları sızlamaz, vatanıma çok yazık.
Ülkeyi bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
Bu vatan sizlerinde, yoksa bizim değil mi?
Kaybolan bu değerler, size lazım değil mi?
Bunca yedikleriniz, haram zıkkım değil mi?
Ahlâkı bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
İnsanların altını, gizli gizli oymuşlar.
Üç beş kuruş uğruna, memleketi soymuşlar.
Devleti yıkmak için, hedefleri koymuşlar.
Bayrağı bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
Liyakat, ehliyetmiş önemsizdir sormazlar.
Alın teri akıtmaz, bedeni hiç yormazlar.
Makam koltuğu için sözlerinde durmazlar.
Şerefi bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR..
Her konuştuklarında, çoğu sözü yalandır.
Dertleri dava değil, şuursuzca talandır.
Mutlulukları için, ondan bundan çalandır.
Davayı bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR..
Tarikat, ümmet diye, istismar yaptıkları.
Ol Hak’tan uzaklaşıp, Bâtıl’a taptıkları.
Beyinler kiralanmış, doğrudan saptıkları.
Aklını bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR.
Cerrahi söyleyince, belki pişman olurlar.
Gerçeği yazdığında, sana düşman olurlar.
Gözyaşı döktürenler, hep perişan olurlar.
Hayatı bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR..
Hüseyin Şaşkın
(Cerrahi)
TƏHLİLİ:
Hüseyn Şaşkın (təxəllüsü “Cerrahi”) tərəfindən yazılmış “Bir Kuruşa Satar” şeiri, müasir cəmiyyətin üzləşdiyi mənəvi və əxlaqi deqradasiyanın kəskin və emosional təsviridir. Şair bu əsərdə insanları yalnız fərdi riyakarlığa görə deyil, eyni zamanda dövlətə, millətə və müqəddəs dəyərlərə xəyanətə görə ittiham edir. Hər bəndin sonunda təkrar edilən “bir kuruşa satar bu UTANMAZLAR” misrası bir növ ana fikir kimi çıxış edir və şeirin ritmik strukturunu qoruyaraq oxucunun yaddaşına həkk olunur.
Şair şeir boyunca dostluq, əxlaq, vətən, bayraq, din və şərəf kimi ali dəyərlərin necə ucuz qiymətə satıldığını göstərir. Burada “bir kuruş” ifadəsi simvolik məna daşıyır – çox kiçik, dəyərsiz bir qarşılıq müqabilində bu qədər böyük dəyərlərin itirilməsi cəmiyyətin mənəvi böhranını göstərir. Hüseyin Şaşkın bu xəyanəti fərdlərlə məhdudlaşdırmır, onu bir sistemli çürümə kimi təqdim edir. Şair açıq şəkildə deyir ki, bu insanlar yalnız özlərini deyil, bütöv bir milləti, dövləti və gələcəyi satırlar.
Şeirin dili sadə, emosional və sərtdir. Dərin ədəbi bəzəklərə deyil, daha çox birbaşa ifadələrə üstünlük verilir. Bu da oxucuda ani təsir və qəzəb hissi yaradır. “UTANMAZLAR” sözü həm ünvan göstərir, həm də ittihamın sərtliyini artırır. Təkrarlanan strukturlar (ana fikirin təkrarı) şeirin həm ritmini qoruyur, həm də ictimai çağırış funksiyası daşıyır.
Şairin əsas məqsədi tənqid etməkdən çox oyatmaq və xəbərdarlıq etməkdir. O, oxucuya deyir: “Əgər bu vicdansızlıqlara səssiz qalsaq, sadəcə bu günümüzü deyil, gələcəyimizi də itirəcəyik.” Bu baxımdan şeir həm də əxlaqi və vətəndaşlıq məsuliyyəti ilə yazılmış bir manifest kimi dəyərləndirilə bilər.
“Bir Kuruşa Satar” – yalnız poetik bir əsər deyil, həm də vicdan sədası, mənəviyyatın fəryadı, millətə edilən xəyanətin ifşasıdır. Hüseyin Şaşkın poeziyanı təkcə sənət vasitəsi deyil, həm də ictimai mübarizə və maarifçilik aləti kimi istifadə edir. Bu şeir oxucunu düşünməyə və hərəkətə keçməyə çağırır: Dəyərlər ucuz satılmasın deyə, səsimizi çıxarmalıyıq.
Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi. Filoloq. Ədəbi tənqid və təhlilçi.
26.07.2025.
