Zərif Kölgələrdə Xəyalə Sevilin növbəti müsahibi Vəfa Mürsəlqızıdır
– İndi qəribə bir tendensiya yaranıb. Sosial şəbəkələr, televiziya, ümumilikdə, ətraf mühit həyatının mərkəzinə özünü qoymağı təbliğ edirlər, sən hamıdan dəyərlisən, çox fədakalıq pis nəticələr verir və s. Beləliklə, insanlarda eqoizim formalaşır, fədakarlıq, güzəştə getmək hissi yoxa çıxır. Bu hal bizdən sonra gələn nəsillərə isə birbaşa təsir edəcək. Ancaq Tolstoy da deyir ki, öz xoşbəxtliyindən başqa məqsədi olmayan insan pis insandır. Sizcə, biz cəmiyyətə uyğunlaşmalıyıq, yoxsa cəmiyyətin bizim ruhumuza toxunmağına icazə verməməliyik?
– Əlbətdə şəxsi rifahı hər şeydən üstün tutmaq, hətta bir qədər eqoist olmaq geniş yayılmış bir tendensiyaya çevrilib. Sosial şəbəkələr, media və hətta motivasiya kitabları insanlara “Özünü sev!”, “Öz maraqlarını birinci yerə qoy!” kimi mesajlar verir. Bu, müəyyən mənada faydalı ola bilər, çünki insanlar öz dəyərlərini anlamağı və istismar edilməmək üçün sərhədlər qoymağı öyrənirlər. Amma bunun həddi aşılanda fədakarlıq və başqalarına qayğı göstərmək kimi dəyərlər arxa planda qalır, bu isə cəmiyyətin sosial bağlarını zəiflədir.
Sizin bildirdiyiniz Tolstoyun fikri də çox mənalıdır. Əgər bir insan yalnız öz xoşbəxtliyi ilə maraqlanırsa, bu onun həyatına mənəvi bir boşluq gətirə bilər. Xoşbəxtlik təkcə almaqdan deyil, verməkdən də ibarətdir. Qarşılıqlı qayğı və anlayış olmadan cəmiyyət soyuq və yadlaşmış bir yerə çevrilir.
Sizin sualınıza gəlincə – cəmiyyətə uyğunlaşmaq, yoxsa ruhumuzu qorumaq? Məncə, buradakı əsas məsələ balansı tapmaqdır. Nə tam şəkildə cəmiyyətin diktə etdiyi dəyərlərə ram olmalıyıq, nə də onu tam inkar etməliyik. Əsas olan dəyərlərimizi qoruyaraq, özümüzə sadiq qalaraq cəmiyyətlə ahəngdar şəkildə yaşamağı bacarmaqdır. Yəni, fədakarlıq və qayğı hissini itirmədən, eyni zamanda, öz sərhədlərimizi qoruyaraq bir tarazlıq yaratmaq lazımdır.
– Səhnəyə çıxmayanı alqışlamazlar, deyirlər. İnsan cəmiyyətdən könüllü şəkildə təcrid olunanda səhnəni də sevmir, bu da yaradıcı insana birbaşa təsir edir. Siz də son zamanlar özünüzü mühitdən kənarlaşdırmısız. Bu yaradıcılığınıza necə təsir edib?
-Maraqlı məqamdır. Həqiqətən də, insan cəmiyyətdən təcrid olunanda onun daxili dünyası dəyişir. Bəzən bu, yaradıcılığa müsbət təsir edə bilər— sakitlik, dərin düşüncə, introspeksiya yeni ideyaların yaranmasına kömək edir. Amma uzunmüddətli təcrid ilhamı azalda, insanı dar çərçivəyə sala bilər. Çünki yaradıcılıq təkcə daxili hisslərdən deyil, ətraf mühitdən, insanlardan, hadisələrdən qidalanır.
Mənə gəlincə, bəlkə də bir qədər içimə qapanmışam, amma bu, tam olaraq mənfi bir hal deyil. Çünki bəzən səssizlik və tənhalıq özü də ilham mənbəyi ola bilər. Amma tam məsuliyyəti ilə deyə bilərəm ki, mənim bugünkü səssizliyimiz səbəbi küskünlük, başqalarının tez-tez təkrar etdiyi kimi “Dəyər verilməmək” kimi problemlər deyil. Sadəcə təhsil sahəsində karyer yüksəlişim məhz son iki ilə təsadüf etdiyi üçün bir növ inkişaf məcrasını digər tərəfə dəyişməli oldum. Siz deyən kimi, səhnəyə çıxmayanı alqışlamazlar. Ola bilər ki, yenidən insanlarla daha çox ünsiyyət qurmaq, həyatı daha fəal yaşamaq lazımdır. Və sağ olsun sizin kimi dəyərli dostlar, oxucular, qiraətçilər ki, məni qapıldığım o iş həyatından üzə çıxarır.
– İncə düşüncə, zərif yanaşma, şeir və bunların qarşılığında cəmiyyət. Sanki, şeirin dövrü bitib. Real və mənfəətli cəmiyyət formalaşıb. Sizcə necədi?
– Bu, çox düşündürücü sualdır. Həqiqətən də, sanki bugünkü cəmiyyət daha çox maddi qazanc, praktiklik və fayda üzərində qurulub. Şeir, incə düşüncə, zərif yanaşma isə bu reallıq içində bir qədər kölgədə qalıb. Çünki insanlar sürətlə dəyişən dünyada emosional dərinliyə, hisslərə, gözəlliyə vaxt ayırmaqda çətinlik çəkirlər.
Amma mənə elə gəlir ki, şeirin dövrü bitməyib—sadəcə, onun forması və auditoriyası dəyişib. Bəlkə də klassik şeir əvvəlki qədər gündəmdə deyil, amma poeziya yenə də var. O, bəzən musiqidə, bəzən filmlərdə, bəzən sosial mediada başqa formalarda özünü göstərir. İnsan ruhu hər zaman zərifliyə, incə düşüncəyə ehtiyac duyur, sadəcə, bugünkü insan onu fərqli yollarla yaşayır.
– İstənilən sahədə xeyli məşhur insan sadalamaq olar ki, onların istedadı yoxdu, həmçinin istedadı olan, məşhur olmayan insanlar da çoxdu. Burdan bu qənaətə gəlmək olar ki, indi istedad yox, təbliğ dövrüdür?
– Tamamilə haqlısan, bu gün istedad təkbaşına kifayət etmir. Biz informasiya bolluğunun və marketinqin güc qazandığı bir dövrdə yaşayırıq. Artıq yalnız istedadlı olmaq yox, həm də özünü təqdim edə bilmək, doğru auditoriyaya çıxmaq, düzgün platformada görünmək önəmlidir.
Bir çox məşhur insanın xüsusi bir istedada sahib olmadan populyarlıq qazanması, bunun əksinə olaraq, istedadlı insanların kölgədə qalması məhz təbliğatın və özünü düzgün təqdim etməyin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu göstərir. Bu, bir az ədalətsiz görünsə də, reallıqdır.
Amma bunun mənfi tərəfləri ilə yanaşı, bir müsbət tərəfi də var: İndi istedadlı biri doğru strategiya ilə, sosial media və digər vasitələrdən istifadə edərək tanına bilər. Yəni istedadlı insanlar da təbliğatı öyrənərək uğur qazana bilərlər.
-Sizin həm də müəllim kimi fəaliyyətiniz var. Şagirdərin həyatında söz hansı dəyərdədi? Onları anlayışla, sözlə idarə etmək olur, ya müəyyən qadağalar tətbiq edirsiz?
Müəllim olmaq həm böyük məsuliyyət, həm də sənət kimidir. Şagirdlərin həyatında sözün dəyəri olduqca vacibdir, çünki söz – düşüncəni, duyğunu, dünyagörüşünü formalaşdıran əsas vasitədir. Düzgün seçilmiş söz, hətta bir cümlə belə insanın həyatına təsir edə, onu istiqamətləndirə bilər.
Şagirdləri sözlə idarə etmək mümkündürmü? Əgər qarşılıqlı hörmət və güvən formalaşıbsa, bəli. Anlayış, empatiya və düzgün yanaşma ilə uşaqlar və gənclər üzərində çox güclü təsir yaratmaq olar. Onlara sərt qaydalarla deyil, məntiqlə və duyğusal bağ quraraq istiqamət vermək daha təsirli olur. Amma bəzi hallarda müəyyən qaydalar və çərçivələr də lazımdır, çünki tam sərbəstlik bəzən nəzarətsizlik və nizamın pozulması ilə nəticələnə bilər.Mən dəfələrlə sözün nə qədər böyük qüvvəyə malik olduğuna şahid olmuşam.
– Riyaziyyatla bağlı maraqlı bir şeiriniz var. Şeirdən çıxan nəticəyə əsasən həyat hesablamadır, deyirsiz. Sizin hesabının həyatla uyğun gəlibmi? Və yaxud həyat sizə nədə borclu qalıb?
– Bu, çox maraqlı və düşündürücü sualdır. Bəli, riyaziyyat bəzən həyatın simvolu kimi görünə bilər – hər şeyin bir hesabı, tarazlığı, düsturu var. Amma həyat həmişə riyazi dəqiqliklə işləyirmi? Əslində, yox. Həyatın içində elə gözlənilməz amillər var ki, onları heç bir düsturla hesablamaq mümkün deyil.
Mənim hesabımın həyatla uyğun gəlib-gəlmədiyinə gəlincə, bəlkə də hər şey tam mən düşündüyüm kimi olmayıb. Amma bu, həyatın borclu olması deməkdirmi? Məncə, yox. Çünki bəzən biz həyatdan nəyisə gözləyirik, amma o, bizə başqa yollar təqdim edir. Ola bilsin ki, gözlədiyimiz şeylər alınmayıb, amma onların əvəzinə başqa dəyərlər, başqa qazanclar əldə etmişik.
– Duyğusal insanlar zamanla təklənir, anlaşılmağı mühitdə danışmırlar. Susduğunuz məqamlar çoxmu olur?
– Bəli, bu fikirdə həqiqət var. Duyğusal insanlar dünyanı daha dərindən hiss etdikləri üçün bəzən anlaşılmazlıqla qarşılaşırlar. Ətrafdakıların daha sərt, praktik və duyğusuz yanaşmaları onlara yad görünə bilər. Və elə bu səbəbdən, zamanla susmağa, öz dünyalarında yaşamağa başlayırlar.
Mənim susduğum məqamlara gəlincə, bəzən sözlərin yetərsiz qaldığını hiss etdiyim anlar olur. Çünki hər şeyi izah etmək olmur, bəzən hisslər danışmaqdan daha çox şey deyir. Amma susmaq həmişə məğlubiyyət və ya geri çəkilmək deyil, bəzən ən güclü cavab da elə sükutdur.
